Қазан-Дүниежүзілік сүт безі обырына қарсы күрес айы. Сүт безі обырының алдын алу айлығы аясында Онкологиялық орталықтың белді мамандары облыстың түрғындарына пайдалы кеңестер айтуда. Шығыс Қазақстан облыстық көпсалалы онкология және хирургия орталығы онколог-маммологы Бекзат Мукадиева осы ретте өз ойымен бөлісті.

Бүкіл әлемде сүт безі обыры-кең таралған қатерлі ауру және әйелдер арасындағы өлім-жітімнің басты себебі. Қазақстан Республикасында сүт безі обыры ХХ ғасырдың 90-шы жылдарының ортасынан бастап әйелдердің онкологиялық аурушаңдығы құрылымында тұрақты бірінші орынды алады, ал 2011 жылы халықтың онкологиялық ауруларының жалпы құрылымында бірінші орынға шықты. Сүт безінің обыры-бұл сүт бездерінің жасушалары қалыпты жұмыс істеуді тоқтататын онкологиялық ауру: байқаусыз бөліне бастайды және өледі. Сүт безі обыры-әлемдегі қатерлі ісіктің екінші түрі (өкпе обырынан кейін). Жыл сайын 1,7 миллион жаңа ауру оқиғасы анықталады.
Сүт безі обырының даму қаупін айтарлықтай арттыра алатын факторлар:

1. Тұқым қуалаушылық. Туыстық 1-2 дәрежелі қан туысқандарында сүт безі обырының болуы (анасы, әпкелері, әжелері, тәтелері), сүт бездерінде ісіктің даму қаупін әртүрлі дәрежеде (ауру туыстардың санына байланысты) арттыруы мүмкін.  СБО-ға тұқым қуалайтын бейімділіктің генетикалық маркерлері орнатылған.

2.Жасы. СБО даму қаупі жасына байланысты ұлғаяды. Сондықтан 50 жастан асқан әйелдер үшін СБО ауру қаупі З0 жастан он есе жоғары. 50-65 жастағы әйелдердің жас тобындағы сырқаттанушылықтың ең жоғары деңгейі.

3. Әйелдердің репродуктивті анамнезінің кейбір ерекшеліктері: Етеккірдің ерте басталуы  (12 жасқа дейін) және кеш менопауза (55 жастан кейін) СБО қаупін арттыруы мүмкін.  - Ерте алғашқы босану (20 жасқа дейін) төмендейді, ал кешірек алғашқы босану (30-35 жылдан кейін) СБО қаупін арттырады. Анамнезінде босанудың болмауы СБО қаупін арттыруы мүмкін. Сонымен қатар анамнезінде босану санының ұлғаюымен СБО қаупі төмендеуде.  – Бала  емізу СБО қаупін төмендетеді. Арнайы зерттеулерде бала емізудің әрбір 12 айында СБО қаупі 4-5% - ға төмендейтіндігі есептелген. Ал лактацияның болмауы немесе қысқа лактациялық кезең, кем дегенде 1-3 ай, СБО даму қаупін арттырады. - Гормоналды контрацептивтерді ұзақ уақыт (10 жылдан астам) пайдалану, сондай-ақ 18 жасқа дейінгі және алғашқы босанғанға дейінгі контрацептивтерді қолдану СБО қаупін арттыруы мүмкін.

4.  Семіздік, ең алдымен, менопаузада СБО  қаупін арттыруы мүмкін, өйткені майлы тіндерде эстроген гормонының «артық» пайда болуы мүмкін.

5. Диеталық фактор. Тамақтанғанда мал майларының жоғары құрамының болуы және жеміс-жидектер мен жасыл көкөністердің жетіспеуі СБО қаупін арттырады. 

6. Ішімдікке салыну.

7. Психоневрологиялық фактор. Созылмалы жағдайлық стресстер, депрессия да СБО қаупін арттырады.

8. Сүт бездерінің алдыңғы аурулары: мастопатияның кейбір түрлері, етеккір алды мастодиния.

Сүт безі обырын алдын алудың қарапайым және қолжетімді шаралары:

1. Өз салмағыңызды бақылауда ұстаңыз. Артық салмақ обырдың даму ықтималдығымен, оның ішінде сүт безі обыры, әсіресе менопауза басталғаннан кейін байланысты.

2. Физикалық белсенді болыңыз. Күніне кем дегенде 30 минут жаттығуларға уақыт бөліңіз және сүт безінің қатерлі ісігі төмендейді.

3. Денсаулыққа пайдалы тағамдармен тамақтаныңыз. Мөлшерден тыс тамақтанбаңыз, жоғары калориялы өнімдер мен малдың майларымен тамақтануды болдырмау және пайдалануды шектеу. Ет алдында балық тағамдарына басымдық. Тәуліктік рационда 400-500 гр жаңа піскен көкөністер мен жемістер болуы тиіс.

4. Алкоголь ішуді шектеңіз. Алкогольді қолданудың мөлшері көп болған сайын, сүт безі обырының қаупі жоғары болады. Сондықтан алкогольдің ең аз мөлшерін ұстану керек. Бұл ретте, егер сіз қазіргі уақытта ішімдік ішпесеңіз, онда мүлде бастамағаныңыз жақсы.

5. Балаларды емізіңіздер. Баланы емізу СБО даму қаупін төмендетеді. Бала емізу баланың дамуы мен денсаулығына өте қолайлы әсер ететінін ұмытпаңыз.

6. Бала көтертпейтін дәрілерді  ұзақ уақыт қабылдаудан сақтаныңыз, әсіресе 20 жасқа дейінгі және 35 жастан асқан, әсіресе сіз темекі шексеңіз.

7. Постменопаузада гормондарды қабылдаудан аулақ болыңыз. Постменопаузада ұзақ уақыт гормональды препараттарды (моно эстрогенді немесе эстроген/прогестинді) қабылдауға болмайды. Бұл препараттар кейбір аурулардың қаупін  азайтады, бірақ осы жастағы басқа аурулардың қаупін арттырады. Гормоналды препараттарды постменопаузада қабылдау қысқа мерзімді болуы тиіс - остеопороз және жүрек-қантамыр аурулары препараттарды ұзақ уақыт пайдалануды болдырмайды, бірақ күмәнсіз сүт безі обырының даму қаупін арттыруы мүмкін.

8.     Өз отбасыңыздың тарихын біліңіз. Дәрігер немесе генетикалық кеңесші сізге осы маңызды көмек көрсете алады. Анаң мен әпкеңнің тарихын ғана емес, күйеуінің туыстарын да еске түсіру керек.

9.  Сүт бездерінің қатерсіз немесе ісікалды ауруларын дер кезінде анықтау және емдеу (мастопатияның кейбір түрлері, етеккір алды мастодиния, емшек емізуден тыс емізіктерден бөлінулер.  Сүт бездері кезінде кез келген шағымдар немесе өзгерістер болса, кейінге қалдырмай, маманға жүгіну керек.  Әдетте бұл аурулар оңай емделеді және олардан құтылу жиі ісіктің дамуын ескертеді.

10. Маммографияны және маммологты тексеруді қамтитын сүт бездерін профилактикалық тексеру. Белгілі қауіп факторларына байланысты 40-50 жастағы әйелдер екі жылда бір рет маммографиядан өтуі тиіс.
Аталған іс-шаралар ісіктің дамуының ерте кезеңдерінде анықтауға және ісіктің пайда болған жағдайда, белгілі болғандай, ең жақсы нәтиже беретін арнайы емді уақтылы бастауға көмектеседі. Егер сізде сүт безінің қатерлі ісігі анықталса, үрейленудің қажеті жоқ, керісінше денсаулықты қайтару үшін күресте дәрігердің одақтасы болу керек! Аман-сау болыңыз!