Мақаланың мазмұны экстремизм мен терроризм идеяларына негізделген деструктивті діни идеологияның таралуының себептері мен салдарын түсіндіруге, аталған құбылыстың адам мен қоғам үшін қауіп-қатері мен қауіптілігін түсіндіруге бағытталған. Басты мақсат – жас ұрпақты діни экстремистік идеологияның ықпалына түспеуге, оқырман назарын қоғамда радикалды діни идеологияның таралу қаупіне қарсы тұру үшін мемлекет пен қоғамның күш-жігеріне аудару.
Қазіргі жағдайда қоғам дамуының тұрақсыздандырушы факторларының бірі адамның  заңмен қорғалатын құқықтары мен бостандықтарына қатер төндіретін деструктивті діни идеологияның таралуы, жеке адамның рухани, психикалық денсаулығын әлсіретуге немесе бұзуға бағытталған идеяларды уағыздайтын, зорлық-зомбылыққа, дінаралық және ұлтаралық алауыздықты қоздыруға шақыруды жүзеге асыратын, азаматтық борышты, отбасылық міндеттерді, қоғамдық тәртіп нормаларын, адамгершілік пен имандылықты орындаудан бас тартуға итермелейтін деструктивті діни идеологияның таралуы.
Біз рухани мұраттарымызға жат мінез-құлық нормаларының, қаралып отырған ортадағы моральдық және адамгершілік бағдарлардың – ашкөздіктің, немқұрайдылықтың, қатыгездіктің кеңінен таралуының куәсі болып отырмыз. Адамның физикалық және психикалық денсаулығына айтарлықтай зиян келуі мүмкін. Нәтижесінде әртүрлі аурулар дамиды, адамның моральдық келбеті, дәстүрлі құндылықтар мен мұраттар жойылады.
Деструктивті жалған діни культтер мен ұйымдар діни қызметпен, сондай-ақ білім беру және мәдени бастамалармен жабылады. Олар дәстүрлі дінге қарсы әрекет етеді және жеке тұлғаның табиғи, үйлесімді жағдайына, сондай-ақ жасампаз қоғамдық дәстүрлер мен нормаларға, қалыптасқан әлеуметтік құрылымдарға, мәдениетке қарсы.
Діни деструктивті ағымдар идеологиясының негізі – экстремизм, ол қоғам көзқарасы тұрғысынан жекелеген әлеуметтік таптартардың, этникалық топтардың, қозғалыстардың, бірлестіктердің мүдделерін қанағаттандыруға бағытталған экстремалды көзқарастар мен әрекеттер жүйесін білдіреді. Экстремизмнің тән белгісі – күрестің негізгі әдісі ретінде зорлық-зомбылықты әртүрлі нысандарда заңсыз пайдалану. Әдетте, экстремизмнің өсуіне әлеуметтік-экономикалық дағдарыстар, халықтың негізгі бөлігінің өмір сүру деңгейінің күрт төмендеуі және басқалар ықпал етеді.
Жүргізілген зерттеулерге сәйкес, терроризмнің негізгі себептері – кедейлік, жұмыссыздық, сауатсыздық, қолжетімді тұрғын үйдің жетіспеушілігі, білім беру және оқыту жүйесінің жетілмегендігі, өмірлік перспективалардың болмауы, халықтың иеліктен кетуі және маргиналдануы, әлеуметтік теңсіздіктің шиеленісуі, отбасылық және әлеуметтік байланыстардың әлсіреуі, тәрбиенің кемшіліктері, көші-қонның теріс салдары, мәдени ерекшеліктің бұзылуы, мәдени нысандардың жетіспеушілігі, бұқаралық ақпарат құралдарында зорлық-зомбылықтың өсуіне әкелетін идеялар мен көзқарастардың таралуы.
Экстремизм қатерлі ісік секілді, егер алдын алмаса, уақыт өте келе ол өсіп, терең тамыр жаяды, сондықтан халықтың діни сауаттылығы өте маңызды. Ал діни сауаттылық – оқыту, ағарту және әдебиет арқылы білім алу. Қазақтың ұлы ақыны Абай Құнанбайұлы қара сөзінде: «Адам – өз заманының баласы. Егер ол жаман болса, оның замандастары да кінәлі», – деп айтқан болатын.
Деструктивті діни идеологияның таралуына жол бермеу бойынша алдын алу жұмыстарының негізгі міндеттерінің бірі – қоғамда толерантты дүниетаным негіздерін қалыптастыру. Түрлі экстремистік ағымдардың ықпалына түспес үшін адамдармен жұмыс істеудің ең тиімді әдісі – бұл халық арасында сауатты және салмақты ақпараттық-түсіндіру саясаты.
Әрине, бұл бағытта этномәдени орталықтар, үкіметтік емес және жастар ұйымдары өкілдерінің, түрлі салалардағы беделді азаматтардың діни экстремизмге қарсы іс-қимыл саласындағы белсенді қызметін әлеуетті пайдалану қажет. Қоғам өкілдері экстремизм мен терроризмнің әртүрлі түрлерінің көріністеріне төзіп қана қоймай, кез келген деструктивті көріністерге өздерінің ұнамсыздығын ашық білдіргені маңызды.
Атап айтқанда, жастардың деструктивті діни-экстремистік ұйымдар мен топтардың шынайы міндеттерін, олардың ең басты қауіп-қатерлерін түсінуіне қол жеткізу қажет. Әрине, деструктивті күштердің жастардың жас ерекшеліктерін пайдалануын болдырмау үшін жастар проблемаларын шешу, жас ұрпақ арасында қылмыстың, нашақорлықтың, маскүнемдіктің алдын алу және жолын кесу бойынша пәрменді шаралар қабылдау қажет.
Бүгінгі таңда экстремизм мен терроризм идеологтары дінді пайдаланып, діни риториканың ерекше құралдарымен қаруланып, халқымыздың белгілі бір топтарының санасына деструктивті әсер ете алды деп айтуға болады. Мысалы, «Хизб-ут-Тахрир», «Орталық Азия можахидтерінің жамағаты», «Джунд әл-Халифат», «Таблиғи жамағат» сияқты экстремистік және террористік ұйымдардың негізінен жастар өкілдерінен тұратындығы бізді алаңдатады.
Қазіргі кезеңде мемлекет сапалы білімге қол жеткізу, тәрбиелеу, жастардың денсаулығын сақтау және жұмысқа орналастыру, өскелең ұрпақтың бойында азаматтық жауапкершілік пен патриотизмді қалыптастыру үшін жағдай жасау тұрғысынан мемлекет пен қоғамның жастарға қажетті әлеуметтік-экономикалық және моральдық қолдау көрсетуін қамтамасыз етуге бағытталған белсенді жастар саясатын іске асырып жатқанын атап өткен жөн.
Ақпараттық технологиялардың дамуы ғаламдық және шын мәнінде шексіз Интернет арқылы жастардың экстремистік және террористік ұйымдардың радикалды идеяларына ұшырау қаупін арттырады. Бүгінгі таңда қазіргі адамдар үшін «танымның» негізгі көзі – радикалдар өз қатарына жаңа мүшелерді тарту үшін шебер қолданатын Интернет.
Заманауи технологиялар адамға қабылдаудың барлық негізгі арналары арқылы әсер етуге мүмкіндік береді. Негізгі сайт пен жеке видеоканалдан, көптеген роликтер мен баннерлік жарнамадан басқа, жалданушылар нақты уақыт режимінде ДРТ-ның дұға жиналыстарына азаматтардың қатысу мүмкіндігін жасайды, семинарлар, конференциялар, онлайн режимінде деструктивті діни қызметтер және тағы басқалар таратылады. ДРК ең белсенді қолданылатын алаңдардың бірі – vkontakte.ru және facebook.com. әлеуметтік желілері. Мұнда террористік ұйымға одан әрі жалдау үшін топтар мен жалған аккаунттар құрылады. Сонымен қатар әлеуметтік желілерді пайдаланушылар сектаға «қызығушылық» топтары арқылы кіре алады, олар іс жүзінде осындай топтарды құрушылардың шынайы ниеттерін білдіреді.
Мемлекет деструктивті сайттарды, порталдарды, интернет-беттерді, форумдарды анықтау тұрғысынан интернет кеңістігінің мониторингін тұрақты негізде жүргізіп келеді.
Осы мониторинг арқылы «деструктивті», «құрамында діни терроризм белгілері бар» интернет-ресурсты анықтайтын дінтану сараптамасы жүргізіледі. Қарсы әрекет ету әдістерінің бірі – желідегі деструктивті мазмұнды жедел жою және оған қолжетімділікті жабу. Сараптамалар қорытындысының негізінде әкімшілер осы ресурсқа қолжетімділікті, не Қазақстанның ақпараттық кеңістігіндегі ресурстың өзін жабу туралы мәселені шешеді.
Бүгінгі таңда мемлекет пен азаматтар радикализмнің, экстремизмнің және терроризмнің барлық түрлері мен көріністеріне қарсы біртұтас майдан болуы тиіс екендігіне қоғамның назарын аудару қажет. Қоғамның барлық мүшелерінің, ең алдымен, оның белсенді бөлігі – зиялы қауым, үкіметтік емес ұйымдар, БАҚ-тар атынан қоғамды діни экстремизм қаупінен қорғау жөніндегі іс-қимылдарға қатысуы маңыздылығын атап өткен жөн.
Этносаралық және дінаралық келісім кез келген қоғам тұрақтылығының маңызды элементтері. Соңғы уақытта әлем көптеген этникалық және діни қақтығыстардың куәсі болды. Сондықтан этникалық және діни салалардағы келісім мен төзімділік немесе толеранттылық біздің еліміздің өте құнды қазынасы .
С. Әубәкіров,
облыстық дін істері басқармасының талдау және мониторинг бөлімінің басшысы
(Мақала облыстық дін істері басқармасының тапсырысы бойынша дайындалды)