Тәуелсіздік кезеңінің басты жетістіктерінің бірі қазақ халқының мәдениетін, сондай-ақ Қазақстанда мекендейтін басқа этностардың мәдениеті мен дәстүрлерін жаңғырту және одан әрі дамыту.
Мәдениет саласы қаржылық ресурстармен және жоғары шығармашылық қайтарыммен нығайтылған дамудың қуатты серпініне ие болды. Мәдениет басқармасының мәліметінше, 1991-2021 жылдар аралығында Шығыс Қазақстанда саланың тұрақты дамуы үшін 110 миллиардтан астам теңге бөлінген. Осы жылдар ішінде аймақтағы мәдениет және өнер ұйымдарының желісін сақтап, кеңейте алдық. Бүгінгі таңда бұл 630-дан астам ұйым, олардың құрамына кітапханалар, клуб ұйымдары, мұражайлар, Достық үйлері, театрлар, кинотеатрлар, концерт залдары, саябақтар кіреді.
Жаңа мәдениет нысандарын қайта құру мен салуға ерекше назар аударылды. Тек соңғы онжылдықта, 2011 жылдан 2021 жылға дейін, 170 мәдениет объектілерінде жөндеу-қалпына келтіру жұмыстары жүргізілді. Қазіргі уақытта тағы бірнеше нысанның құрылысы жүріп жатыр.
Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Назарбаев жаңа мәдени саясаттың басымдығымен қазақ халқын өзінің бай мәдени мұрасы мен шығармашылық әлеуетімен біріктіруге бағытталған Рухани жаңғыру және ұлттық сананы жаңарту идеясын "Рухани жаңғыру" деп белгіледі. Шығыс Қазақстанда қазір қоғамдық сананы жаңғырту бағдарламасын табысты жүзеге асыруға бағытталған алты жоба іске асырылуда. Аймақ басшысы Даниал Ахметовтың қолдауымен "Абай әлемі" кітап сериясында облыстық кітапханалар қорын толықтырған 44 мыңға жуық кітап жарық көрді. "Абай әлемі" сериясында шығарылған кітаптар Шығыс Қазақстан облысының кітапханаларына таратылып, ал кітаптардың сандық көшірмелері ҚазҰЭК Қазақстан ұлттық электрондық кітапханасында орналастырылған. А.С. Пушкин атындағы Шығыс Қазақстан облыстық кітапханасы Қазақстанның көпшілік кітапханаларының арасында бірінші болып "Біздің Абай"толық мәтінді электрондық кітапханасын құрды. Бүгінде онда абай және абайтанушылар кітаптарының, сондай-ақ әлемнің 32 тіліндегі басқа да тақырыптық байланысты дереккөздердің 2200-ден астам электрондық көшірмелері бар.
Қазақстан тәуелсіздік алғаннан бері кітапханалар кітаптар мен мерзімді басылымдарға қол жеткізуге болатын орынға ғана емес, сонымен қатар заманауи стандарттарға сәйкес келетін техникамен жабдықталған заманауи мәдени, білім беру және демалыс орталықтарына айналды.
Археология саласындағы ғылыми-зерттеу жұмыстарын дамыту бағдарламасы аясында облыстың тарихи-мәдени мұрасын зерттеуге және сақтауға көп көңіл бөлінді. Онда еліміздің жетекші археологтары Зейнолла Самашев пен Әбдеш Төлеубаевтың басшылығымен 26 мың артефакт анықталды. Ал Шығыс Қазақстан Республикасын халықаралық аренада Ұлыбританиядағы әйгілі "Ұлы Дала алтыны" көрмесімен таныстырды.
Өңірде облыстық өнер мұражайының қор коллекциясын қалыптастыру бойынша үлкен жұмыстар жүргізілуде. "Рухани жаңғыру" бағдарламасы және "Арт Заман" мұражай жобасы аясында Қазақстанның ең танымал суретшілерінің 66 туындысы сатып алынды.
Өнер мен мәдениеттің халықты рухани байытуда маңызы зор. Бұл бағытта мыңдаған маман ауқымды жұмыс атқаруда.
