Сыбайлас жемқорлық қазіргі қоғамның елдің дамуы мен өркендеуін бұзатын өзекті мәселелерінің бірі болып қала береді. Оның әсері өмірдің барлық салаларында сезіледі. Экономикалық өсуді шектеп, мемлекеттік институттардың дұрыс жұмыс істемеуін ынталандырады және азаматтардың билікке деген сенімін бұзады. Бұл ретте облыс әкімі Ермек Көшербаев та тиісті жұмыстарды қолға алуда, деп хабарлайды Buqara.kz сайтының тілшісі.
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы тұру үшін заңнамалық базаны күшейтіп, тәуелсіз сот ісін жүргізуді қамтамасыз етіп қана қоймай, қоғамда, оның ішінде этика, адалдық және парасаттылық қағидаттарына сүйенетін жастар арасында сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті қалыптастыру қажет. Мұндай мәдениетті құру салауатты қоғамның дамуына ықпал етеді, онда азаматтар әділеттілікке ұмтылады және тұлғааралық және жүйелі деңгейде сыбайлас жемқорлықпен күреседі.
Сондықтан Қазақстан Республикасының 2022-2026 жылдарға арналған сыбайлас жемқорлыққа қарсы саясатының тұжырымдамасында парасаттылық жүйесін қалыптастыру кезінде сыбайлас жемқорлық көріністеріне жол бермейтін жаңа көзқарастары мен өмірлік қағидаттары бар өскелең ұрпақты тәрбиелеу аса маңызды рөл атқаратыны атап көрсетілген.
Алайда, жастар арасында сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті қалыптастыру-қоғамның, мемлекеттің, білім берудің және ата-ана тәрбиесінің бірлескен күш-жігерін талап ететін күрделі міндет. Бұл процеске көмектесетін бірнеше негізгі шаралар бар.
 Біріншісі - сыбайлас жемқорлыққа қарсы білім беру және ақпараттандыру. Білім беру мекемелері өз бағдарламаларына сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениеттің негізін құрайтын этикаға, моральға және қағидаттарға арналған пәндерді қамтуы тиіс. Түрлі тренингтер, семинарлар мен конференциялар жастарға өте пайдалы болуы мүмкін, бұл оларға сыбайлас жемқорлық әрекеттерінің салдарын талдау, сыни тұрғыдан ойлау және түсіну дағдыларын дамытуға мүмкіндік береді.
Әрі қарай, жастарды қоғамдық және саяси процестерге тарту қажет. Жастар студенттік кеңестер, жастар ұйымдары және еріктілер бағдарламалары сияқты қатысу құралдарымен танысуы керек. Бұл оларға қоғамдағы өзгерістерге әсер ету және сыбайлас жемқорлықпен күресу мүмкіндігін түсінуге көмектеседі.
Мәселен, 2023 жылғы тамызда Сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет "сыбайлас жемқорлыққа қарсы волонтерлік" жобасын іске қосты, оның мақсаты бей-жай қарамайтын азаматтарды, қоғамдық бірлестіктерді, бизнес субъектілерін және квазимемлекеттік секторларды, сондай-ақ жастарды еріктілер ретінде сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызметке тарту.
Жоба волонтерлерді сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызметке келесі бағыттар бойынша тартуды көздейді: қоғамдық бақылау; сыбайлас жемқорлыққа қарсы зерттеулер және білім беру; Pro bono волонтерлік және корпоративтік волонтерлік.
Жобаның негізгі бағыттарының бірі сыбайлас жемқорлыққа қарсы зерттеу және білім беру болып табылады, оның барысында студенттер, жастар ұйымдарының белсенділері сыбайлас жемқорлық проблемаларын кейіннен оларды жою және алдын алу бойынша ұсыныстар әзірлей отырып зерттей алады. Сондай-ақ жастар арасында сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті қалыптастыру жөніндегі іс-шараларды (форумдар, конференциялар, семинарлар және т.б.) ұйымдастыра алады немесе қатыса алады. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы контент құра алады: әлеуметтік роликтер, фильмдер түсіру, сыбайлас жемқорлыққа қарсы тақырыпта театрландырылған қойылымдар қою және т. б.
Сондай-ақ, сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті қалыптастыру кезінде оң мысалдар, көшбасшылық бейнелері қажет. Қоғамның көшбасшылары, оның ішінде саяси, кәсіпкерлер мен қоғам қайраткерлері адалдық пен парасаттылықтың үлгісі болуы керек. Бұл адамдардың іс-әрекеттері жастарға қатты әсер етеді және олардың табысты және адал әрекеттерін көру олардың дамуы мен азаматтық жауапкершілігі үшін маңызды ынталандыру болуы мүмкін. Осы мақсатта "TedX", "Parasat time" форматында кездесулер өткізеді, жастарды адал еңбекке, өз Отанына деген сүйіспеншілікке ынталандыру үшін табысты адамдармен кездесулер ұйымдастырылады.
Бұқаралық ақпарат құралдары мен ақпараттық технологияларды сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті қалыптастыру құралы ретінде пайдалану процестің ажырамас бөлігі болып саналады. Мұнда ресми ақпарат беру, сыни ойлауды дамыту және шындықты өтіріктен ажыратуға көмектесу маңызды. Әлеуметтік желілер мен интернет-платформалардың арқасында жастар пікірталасқа белсенді қатысып, сыбайлас жемқорлық мәселелеріне өз көзқарастарымен бөлісе алады.
Жастарда құндылықтарды қалыптастыруда ең негізгі, шешуші рөлді отбасы атқарады. Ата-аналар өз іс-әрекеттерінің мысалдарымен және балалармен диалогпен жауапкершілік, адалдық және сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениет қағидаттарын ілгерілетуге тиіс. Сондай-ақ балалармен әртүрлі этикалық дилеммаларды талқылау олардың аналитикалық қабілеттерін және этикалық негізделген шешімдер қабылдау қабілетін дамытуға көмектесу үшін маңызды.
Бүгінгі таңда жастар арасында сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті қалыптастыру кезінде бірқатар проблемалар бар. Мысалы, Жастар сыбайлас жемқорлыққа байланысты проблемалардың ауқымын және оның елдің дамуына әсерін жете бағаламауы мүмкін. Кейбіреулер оны норма немесе онша маңызды емес мәселе деп санайды.
Сондай-ақ, жастар тарапынан бұл мәселеге немқұрайлылық пен немқұрайлылық бар.  Көптеген жастар өздерінің құқықтық сауаттылығы немесе әлеуметтік жауапкершілігі төмен болғандықтан сыбайлас жемқорлыққа байланысты мәселелерге бей-жай қарамайды. Жастар қысымға немесе азғыруға ұшырауы мүмкін, әсіресе жоғары оқу орындарында немесе кәсіптік дамуда олар пара беруі немесе сыбайлас жемқорлық схемаларына қатысуы мүмкін. Құқықтық және моральдық дайындықты жақсарту бұл мәселені жеңуге көмектеседі.
Егер жастар құқық қорғау органдарының іс-әрекеттерінен нәтиже немесе әділеттілік көрмесе, сыбайлас жемқорлыққа қарсы шаралардың тиімділігіне сену қиын болуы мүмкін. Ашықтықты арттыру және бақылауды күшейту бұл мәселені шешуге көмектеседі.
Бұл проблемаларды білім беру бағдарламалары мен ағарту науқандары, жастардың сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылдарға белсенді қатысуы, оң рөлдік модельдер құру және мемлекеттік органдар тарапынан сыбайлас жемқорлыққа бақылауды нығайту арқылы еңсеруге болады.
Жастар арасында сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті қалыптастыру-барлық қоғамдық құрылымдар тарапынан жүйелі көзқарас пен күш-жігерді талап ететін ұзақ мерзімді процесс. Білім, көшбасшылық, ақпараттандыру, отбасы және жастарды тарту жас ұрпақ сыбайлас жемқорлыққа қарсы тұруға және әділ болашақты құруға дайын саналы азамат бола алатындай болуы керек.